Σεξισμός

Σεξισμός

Ο όρος σεξισμός μπορεί να προέλθει από τη λέξη sex, η οποία χρησιμοποιείται επίσης ως όρος για το φύλο, sexus (βλ. Duden, Sex). Ο σεξισμός γίνεται αντιληπτός και ορίζεται διαφορετικά, με όρους όπως το φύλο, ο φεμινισμός και οι διακρίσεις να αποδίδονται στον ορισμό.

Ορισμοί

1. η „ιδέα ότι το ένα φύλο είναι εγγενώς ανώτερο από το άλλο, και η [ως εκ τούτου θεωρούμενη δικαιολογημένη] διάκριση, καταπίεση, υποβάθμιση, μειονεξία των ανθρώπων, ιδίως των γυναικών, με βάση το φύλο τους“ (Duden, Σεξισμός)

(2) „Ο σεξισμός ορίζεται ως ατομικές στάσεις και συμπεριφορές ή θεσμικές και πολιτισμικές πρακτικές που είτε αντανακλούν μια αρνητική αξιολόγηση ενός ατόμου με βάση το φύλο του είτε διαιωνίζουν την άνιση θέση μεταξύ γυναικών και ανδρών στην κοινωνία“ (Becker 2014).

Μορφές εκδήλωσης

Ο σεξισμός μπορεί να χωριστεί σε πέντε μορφές εκδήλωσης, οι περισσότερες από τις οποίες μπορούν να διαπράττονται τόσο από άνδρες όσο και από γυναίκες. Επιπλέον, ο σεξισμός μπορεί να διαφοροποιηθεί ως προς την εμφάνισή του ανάλογα με το αν πρόκειται για αρνητική ή θετική μορφή σεξισμού:

1. „Ο παραδοσιακός ανοιχτός σεξισμός (Benokratis/ Feagin 1995) βασίζεται σε τρία κριτήρια: „(α) στερεοτυπική έμφαση στις διαφορές των φύλων, (β) κατωτερότητα των γυναικών (σε σχέση με τους άνδρες) και (γ) υποστήριξη των συμβατικών ρόλων των φύλων“ (Eckes 2010, 183)“ (Thiele).

2. „Ο νεοσεξισμός ορίζεται ως η σύγκρουση μεταξύ των εξισωτικών αξιών (οι γυναίκες και οι άνδρες πρέπει να αντιμετωπίζονται ισότιμα) και των αρνητικών συναισθημάτων προς τις γυναίκες“. (Becker 2014). Αυτή η μορφή εκφράζεται με „1) άρνηση της συνέχισης των διακρίσεων […] 2) αντίσταση στα υποτιθέμενα προνόμια των γυναικών […] και 3) απόρριψη των αιτημάτων για ίση μεταχείριση“ (Becker 2014).

3.Ο αμφίσημος σεξισμός δεν αντιλαμβάνεται τον σεξισμό ως αποκλειστικά αρνητικό, αλλά κατονομάζει και κάποιες θετικές πτυχές. Ο αμφιλεγόμενος σεξισμός περιλαμβάνει τόσο τον εχθρικό σεξισμό όσο και τον καλοπροαίρετο σεξισμό.

4.Ο εχθρικός σεξισμός είναι η άποψη ότι οι άνδρες πρέπει να έχουν υψηλότερο κύρος από τις γυναίκες. Αυτό συνοδεύεται από τον φόβο ότι οι γυναίκες θα αποκτήσουν περισσότερη δύναμη και έλεγχο έναντι των ανδρών. Αυτή η μορφή „στρέφεται επομένως κυρίως κατά μη παραδοσιακών τύπων γυναικών, όπως οι φεμινίστριες και οι γυναίκες καριέρας“. (Becker 2014)

5.Ο καλοπροαίρετος σεξισμός αναφέρεται στην πτυχή της προστατευτικότητας και του ιπποτισμού στη σχέση μεταξύ ανδρών και γυναικών. Σύμφωνα με αυτό, ο άνδρας θέλει να βοηθήσει τη γυναίκα με εργασίες που θα μπορούσαν να είναι ευκολότερες για τον ίδιο, για παράδειγμα, και δικαιολογεί τις ενέργειές του λέγοντας ότι η γυναίκα δεν χρειάζεται να ασχοληθεί με τη δραστηριότητα αυτή (βλ. Becker 2014).

Σεξισμός σήμερα

Πολλοί άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται τον σεξισμό τόσο έντονα σήμερα. Υποθέτουν ότι η ισότητα είναι ήδη πλήρως αποδεκτή και εφαρμόζεται στην κοινωνία μας. Όταν εξετάζουμε τις σχετικές στατιστικές (βλ. Tagesschau, Gender Pay Gap, 2019), γίνεται σαφές ότι, αν και η θέση των γυναικών στην κοινωνία έχει βελτιωθεί, δεν είναι ακόμη ίση με εκείνη των ανδρών. Αυτό είναι εμφανές, για παράδειγμα, στο γεγονός ότι οι γυναίκες κερδίζουν λιγότερα από τους άνδρες σε διευθυντικές θέσεις ή στη διάδοση των στερεοτύπων φύλου μέσω των μέσων ενημέρωσης και της διαφήμισης.

„Αυτού του είδους η αντικειμενική, υπερσεξουαλική και υποτιμητική διαφήμιση [επίσης] κρύβει έναν μεγάλο κίνδυνο. Διότι η υποτίμηση και η απανθρωποποίηση μιας πληθυσμιακής ομάδας οδηγεί στο να γίνονται πιο ανεκτές οι άμεσες διακρίσεις και η σωματική βία εναντίον τους“. (Domscheit-Berg 2015, 48)

Συχνά θεωρείται ότι μόνο οι γυναίκες επηρεάζονται από το σεξισμό. Η σύνδεση με τον φεμινισμό συμβάλλει σε αυτή την παρεξήγηση. Στην πραγματικότητα, επηρεάζονται περισσότερες γυναίκες από ό,τι άνδρες, αλλά όχι αποκλειστικά. Στις διαφημίσεις και στην καθημερινή ζωή, οι σεξιστικές απεικονίσεις ή πράξεις επηρεάζουν όλα τα φύλα.

Πολιτιστικό πλαίσιο

Ο σεξισμός είναι ένας από τους μεγαλύτερους τομείς στους οποίους οι χώρες και οι πολιτισμοί διαφέρουν. Η συνειδητοποίηση αυτού του γεγονότος έχει πολλά διαφορετικά επίπεδα. Στη Γερμανία, ο φεμινισμός και τα ίσα δικαιώματα αποτελούν θέμα εδώ και πολύ καιρό. Οι γυναίκες μπορούν πλέον να έχουν σχεδόν όλα τα δικαιώματα και τις επιλογές που έχουν οι άνδρες. Αντίθετα, μια ματιά στη Σαουδική Αραβία είναι ενδιαφέρουσα: εκεί, οι γυναίκες επιτρέπεται να οδηγούν μόλις από το 2017 και δεν απολαμβάνουν τα ίδια προνόμια με τους άνδρες. Η εικόνα της γυναίκας αντιστοιχεί σε ένα πρότυπο που είναι ξεπερασμένο για εμάς.

Στο Μεξικό, το να είσαι φτωχός, γυναίκα και ιθαγενής σημαίνει ότι είσαι ένα άτομο με μικρή σημασία, „παρόλο που το άρθρο τέσσερα του μεξικανικού Συντάγματος μιλάει για ισότητα ενώπιον του νόμου για όλους όσους έχουν γεννηθεί στο Μεξικό. Όμως, οι εθνοτικοί πληθυσμοί δεν είναι σε καμία περίπτωση ίσοι ενώπιον του νόμου, ούτε τα φύλα και οι κοινωνικές τάξεις – η πρακτική διαψεύδει αυτόν τον ισχυρισμό“. (Montes 2004)

Αντεγκλήσεις

Ο σεξισμός οδηγεί ολοένα και περισσότερο σε σεξουαλική παρενόχληση, βιασμούς και φωνές γάτας. Υπάρχουν κινήματα και εκστρατείες κατά αυτών των επιθέσεων που υποστηρίζουν τους πληγέντες και θέλουν να ενημερώσουν για αυτά τα ζητήματα. Ένα παράδειγμα είναι η εκστρατεία metoo, η οποία ξεκίνησε το 2006 από την ακτιβίστρια Tarana Burke. Το 2017, το hashtag #metoo εξαπλώθηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και πολλές διασημότητες μίλησαν επίσης για τις εμπειρίες τους από σεξουαλική παρενόχληση, επίθεση και βιασμό. Ο φεμινισμός είναι επίσης μια μορφή κινήματος κατά του σεξισμού. Οι φεμινίστριες* αγωνίζονται για ίσα δικαιώματα για τις γυναίκες και τα κορίτσια.

Λογοτεχνία:

Becker, Julia C. (2014): Subtile Erscheinungsformen von Seximus. https://www.bpb.de/apuz/178674/subtile-erscheinungsformen-von-sexismus#footnode1-1.

Domscheit-Berg, Anke (2015): Ein bisschen gleich ist nicht genug. Warum wir von Geschlechtergerechtigkeit noch weit entfernt sind. Ein Weckruf. Berlin: Heyne.

Duden: Sex. https://www.duden.de/rechtschreibung/Sex.

Duden: Seximus. https://www.duden.de/rechtschreibung/Sexismus.

Tagesschau: https://www.tagesschau.de/thema/gender_pay_gap/index.html.

Thallmayer, Claudia/ Eckert, Karin (Hrsg.) (2014): Sexismen und Rassismen. Lateinamerikanerinnen zwischen Alter und Neuer Welt. Wien: Promedia.

Thiele, Anja (2013): Sexismus. In: Gender Glossar. https://gender-glossar.de/glossar/item/13-sexismus.